Wigierski Park Narodowy – ostoja polskich bobrów

Wigierski Park Narodowy to jeden z największych parków narodowych w Polsce utworzony w 1989 roku obejmujący powierzchnię 15 tysięcy hektarów. Przed utworzeniem parku tereny te stanowiły obszar ochrony bobrów, które w latach pięć dziesiątych stanowiły w Polsce gatunek zagrożony.

Większość terenu parku, bo aż 63% pokrywają lasy oraz zbiorniki wodne (19% powierzchni). Pozostała część terenu parku zajmują grunty rolnicze (15%) oraz obszary zurbanizowane (3%). Na terenie parku znajdują się obszary ochrony ścisłej o powierzchni 1822 hektarów. Park posiada otulinę obejmującą łącznie 11,3 tysięcy hektarów, która pełni funkcję ochronną. Wigierski Park Narodowy jest to piętnastym parkiem narodowym utworzonym w Polsce.

Wigierski Park Narodowy, zlokalizowany jest na północnej granicy Puszczy Augustowskiej – czwartego co do wielkości zwartego obszaru leśnego w Polsce i stanowi część większego kompleksu leśnego rozciągającego się także przez terytorium Litwy i Białorusi, zajmującego łącznie około 160 tysięcy hektarów. Park znajduje się w województwie podlaskim w obrębie Pojezierza Litewskiego i składa się z fragmentów trzech mezoregionów: Pojezierza Zachodniosuwalskiego, Pojezierza Wschodniosuwalskiego oraz Równiny Augustowskiej. Dominującą część jego terenu stanowi środkowy odcinek dorzecza rzeki Czarna Hańcza, będącej dopływem Niemna.

Szata roślinna parku

W obrębie parku stwierdzono obecność niemal 800 gatunków roślin naczyniowych oraz ponad 200 gatunków mchów i wątrobowców. Ponadto na terenie parku występuje około 300 gatunków porostów oraz liczna flora glonów, które zasiedlają wody parku i świadczą o jego biologicznym bogactwie. W parku odnotowano 75 gatunków roślin podlegających ochronie gatunkowej, z czego 61 jest chronionych ścisłą ochroną, a 14 objęto ochroną częściową.

Szczególnie ważne jest zachowanie gatunków zagrożonych wyginięciem oraz rzadkich, wśród których w 1994 roku wymieniono 52 taksony, w tym kaniankę lnową, uważaną za gatunek wymarły w Polsce. W parku występuje liczna rodzina roślin storczykowatych z czego ochrona obejmuje 22 gatunki, co stanowi blisko połowę z około 50 gatunków storczyków występujących w Polsce. Wymienić można tu krytycznie zagrożone gatunki, jak miodokwiat krzyżowy czy kukuczka kapturkowata.

W XXI wieku podjęto działania na rzecz ochrony tych roślin, w tym przenoszenie storczyków do nowych lokalizacji oraz zakup terenów prywatnych w celu ich ochrony. Przed przesiedleniem przeprowadzono dokładne analizy mikrosiedlisk, uwzględniające badania gleby i jej składników, a także warunki florystyczne i faunistyczne. W latach 2003–2004 przeniesiono miodokwiat krzyżowy do trzech nowych lokalizacji, co zaowocowało ich rozwojem i rozmnażaniem. Zakupiono również tereny prywatne, co umożliwiło przeprowadzenie działań na rzecz czynnej ochrony, jak wykaszanie i usuwanie zakrzaczeń, aby zapobiec procesowi wtórnej sukcesji.

Fauna parku

Na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego zaobserwowano blisko 300 różnych gatunków kręgowców, w tym różnorodność ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków, z których, aż 244 gatunki (82%) fauny kręgowców w jest objętych ochroną gatunkową. Ta liczba reprezentuje niemal połowę wszystkich gatunków kręgowców chronionych w Polsce. Wśród nich dominują ptaki ze 185 gatunkami , a za nimi plasują się ssaki z 37 gatunkami. Pozostałe chronione gatunki to przedstawiciele płazów, gadów i ryb.

Ochrona gatunkowa bobrów w Parku zyskała na znaczeniu po odkryciu pierwszego stanowiska tych zwierząt przy ujściu Czarnej Hańczy do Jeziora Wigierskiego w latach czterdziestych XX wieku. Dzięki stworzeniu rezerwatów i wprowadzeniu środków ochronnych, populacja bobrów na Suwalszczyźnie znacznie wzrosła, osiągając liczebność blisko 5 tysięcy osobników. W Parku sama populacja bobrów stabilizowała się na poziomie około 250 osobników w połowie lat dziewięćdziesiątych.

W miejscowości Tartak działa wylęgarnia ryb, w której hoduje się narybek w celu późniejszego zarybiania wód Parku. Wylęgarnia ta zajmuje się również inkubacją ikry popularnych gatunków ryb takich jak sielawa, sieja czy szczupak, które są dostarczane do innych akwenów wodnych. Wyhodowany w ten sposób materiał zarybieniowy ma kluczowe znaczenie dla podtrzymania populacji tych gatunków w jeziorach regionu Suwalszczyzny. W ramach działań ochronnych Park współpracuje także z Polskim Związkiem Wędkarskim, który posiada swój ośrodek zarybieniowy nad Wigrami w Gawrych Rudzie, wspierając ochronę troci jeziorowej.

Ostoja bobrów i powstanie parku

Początki starań o ochronę przyrody w rejonie Wigier sięgają wczesnych lat dwudziestych XX wieku. W 1921 roku Kazimierz Kulwieć przedstawił projekt rezerwatu, który miał objąć jezioro Wigry i okoliczne lasy. Propozycja ta została omówiona podczas grudniowego posiedzenia Państwowej Komisji Ochrony Przyrody, ale nie doprowadziła do żadnych działań. W 1924 roku Bolesław Hryniewiecki i Alfred Lityński przedstawili w roczniku „Ochrona Przyrody” plan utworzenia rezerwatu na jeziorze Wigierskim. Mimo że ten projekt również nie został zrealizowany, jego naukowe argumenty przyczyniły się do utworzenia przy jeziorze Stacji Hydrobiologicznej, która do wybuchu II wojny światowej była miejscem intensywnych badań naukowych, dając jezioru międzynarodową renomę w dziedzinie hydrobiologii.

W latach pięćdziesiątych podjęto pierwsze konkretne działania ochronne, mające na celu ochronę bobrów, które w tamtym okresie były na terenie Polski gatunkiem zagrożonym. W 1959 roku powstał rezerwat „Ostoja bobrów Stary Folwark” o powierzchni 120 hektarów, a dwa lata później kolejny – „Ostoja bobrów Zakąty”.

W 1970 roku, utworzono rezerwat „Wądołek” w celu ochrony unikalnego ekosystemu jeziorka z pływającymi wyspami torfowymi. Znaczenie Wigier na arenie międzynarodowej wzrosło dzięki projektowi „Aqua” w latach siedemdziesiątych, który miał na celu ochronę najbardziej wartościowych zbiorników wodnych na świecie. Kolejnym kluczowym momentem dla ochrony przyrody tego regionu była decyzja o utworzeniu Wigierskiego Parku Krajobrazowego w 1976 roku, obejmującego obszar ponad 10 tysięcy hektarów. W latach osiemdziesiątych podjęto działania na rzecz przekształcenia tego parku w park narodowy. Analizowano walory przyrodnicze rejonu, rozważając optymalny zakres i granice przyszłego parku narodowego. Uwzględniono charakterystykę regionów Pojezierza Suwalskiego i Puszczy Augustowskiej. W 1982 roku podjęto również decyzję o powiększeniu rezerwatu „Ostoja bobrów Stary Folwark”. Ostatecznie Wigierski Park Narodowy został utworzony 1 stycznia 1989 roku na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 27 czerwca 1988 roku.

Turystyka

Park stanowi przestrzeń otwartą dla wielorakich aktywności turystycznych, dostosowaną do potrzeb zarówno miłośników wędrówek pieszych, jak i rowerowych, z wytyczonymi specjalnie w tym celu szlakami o łącznej długości 190 km. Dodatkowo, dla entuzjastów turystyki wodnej, udostępnione zostały jeziora i rzeki. Odwiedzający mogą eksplorować te obszary przez cały rok, od świtu do zmierzchu, korzystając z kajaków, łodzi wiosłowych, żaglówek czy innych jednostek pływających bez napędów spalinowych.

Dostępne dla turystyki i amatorskiego wędkarstwa są takie akweny, jak jeziora Wigry, Pierty, Omułówek, Mulaczysko, Czarne koło Bryzgla, Leszczewek, Postaw oraz rzeka Czarna Hańcza poniżej jeziora Wigry. Odwiedzający park zobowiązani są do przestrzegania przepisów dotyczących ochrony przyrody, co obejmuje zakaz wkraczania w obszary szuwarów, uszkadzania wodnej roślinności, płoszenia zwierząt oraz w niektórych przypadkach zakaz wpływania na wyznaczone akweny będące obszarami ochrony ptaków wodnych.

Wędkarze chcący korzystać z tych wód muszą nabyć licencję, która upoważnia do połowu ryb sportowego zgodnie z zasadami nawiązującymi do regulaminu Polskiego Związku Wędkarskiego, jednak z dodatkowymi ograniczeniami. Z zakupioną licencją wiąże się regulamin określający aktualne zasady połowu, w tym całkowity zakaz łowienia niektórych gatunków ryb, 10-miesięczny okres ochronny dla szczupaka, a także zakaz połowów na żywe przynęty oraz stosowanie zanęt.

ds, fot. wikipedia commons

Opracowano na podstawie:

• serwis przyrodniczy przyrodapolska.pl
• serwis turystyczny urlop.com.pl