Rospuda kontra obwodnica

Rozpatrywane warianty przebiegu trasy

W wyniku budowy obwodnicy na lewym brzegu doliny Rospudy wycięte zostanie 1725m lasu, na prawym zaś brzegu doliny Rospudy 4825m. Łącznie wycięte zostanie 6550 m lasu

Jak ma wyglądać obwodnica?

Projektowana obwodnica

Obwodnica Augustowa jest całkowicie, (100%) nową trasą komunikacyjną na terenie gminy Nowinka oraz gminy i miasta Augustów. Obwodnica jest przewidywana do realizacji jako fragment drogi ekspresowej „Via Baltica”.
Długość projektowanej obwodnicy ma wynieść ponad 17 km. Początek odcinka ma znajdować się w wiosce Gatno II. W Szczeberce obwodnica ma przecinać obszary leśne Puszczy Augustowskiej, a później wkraczać do doliny Rospudy – obszaru objętego ochroną krajobrazową i dodatkowo strefą ciszy, Dolina zaliczana jest do obszarów cennych przyrodniczo ze względu na potężne i zwarte torfowiska oraz rzadkie gatunki roślin. Od lat 70-tych planowane jest tu utworzenie rezerwatu przyrody. Dalej obwodnica biegnie przez tereny rolne oraz w pobliżu gospodarstw agroturystycznych wsi Mazurki, zbliżając się do rzeki Kamienny Bród i do jeziora Necko – kolejnego obszaru objętego strefą ciszy i ochroną krajobrazu. Następnie obwodnica będzie krzyżować się z drogą Augustów – Raczki i znowu ma przeciąć tereny rolne. Drugi koniec obwodnicy kończy się na skrzyżowaniu z drogą krajową 61 Warszawa – Ostrołęka – Łomża – Augustów. 
Oprócz budowy mostu przez dolinę Rospudy na początku obwodnicy – w Gatnem i na połączeniu z droga relacji Ogrodniki – Olsztyn – planowane są w późniejszym okresie czasu budowy wiaduktów bezkolizyjnych. Na końcu obwodnicy, na skrzyżowaniu z droga nr 16 – Augustów – Warszawa będzie rondo i dwupoziomowy węzeł (budowa także w późniejszym okresie czasu). Na rzece Szczeberce i Kamieny Bród także dwa kolejne mosty (również w późniejszym okresie czasu). 

Most nad Rospudą na 10 przęseł

W dniu 4.04.2002 przyjęto Wariant III, który przewiduje przejście doliny rzeki Rospudy estakadą dziesięcioprzęsłową o długości 516m. Uzupełnieniem estakady poza doliną od strony Augustowa mają być nasypy dł. 280 m i wysokości od 2 do 6m. Przyczółki masywne wykonane będą metodą tradycyjną, na miejscu, w deskowaniu. Podpory zagłębione zostaną na głębokość 11m. Budowa ma przebiegać według technologii nasuwania podłużnego w całości. Złoża torfu w miejscu przecięcia doliny Rospudy sięgają 7 metrów.

Prace w granicach doliny Rospudy mają nie przekroczyć dwóch sezonów wegetacyjnych (tak krótki termin wydaje się być jednak fikcją). Przy planowanej budowie obwodnicy przez Rospudę konieczne będzie:
-wykonanie dróg dojazdowych i pomostów technicznych,
-usunięcie roślin,
-wylesienie, 
-wycinka drzew, 
-kształtowanie zboczy,
-tworzenie nasypów i wykopów,
-wbijanie pali pod przęsła,
-zakładanie obiektów i stworzenie zaplecza budowy,
-budowa parkingów dla sprzętu ciężkiego. 

Wszystkie te działania jeszcze przed ukończeniem budowy obwodnicy przyczynią się do nieodwracalnego naruszenia dotychczasowego spływu powierzchniowego wód w całej dolinie, naruszą podkłady wodonośne i zmienią naturalny sposób nawadniania doliny. Naruszona zostanie warstwa gleb organicznych torfów i osady denne zgromadzone w dolinie. Zmiany (według samych autorów projektu) jakie zajdą w krajobrazie oraz stosunkach wodnych będą trwale, nieodwracalne i negatywne. Zaburzenie stosunków wodnych wpłynie także na zmiany szaty roślinnej. Dojdzie do zakłóceń wizualnych, zmniejszeniu walorów przyrodniczych doliny Rospudy, znacznemu zaburzeniu ulęgną torfowiska i podmokłość na całym obszarze doliny rzecznej.

Budowa obwodnicy w obecnym wariancie to zbrodnia na przyrodzie i krajobrazie kulturowym – nie możemy pozwolić by obwodnica zniszczyła jedną z najbardziej naturalnych dolin rzecznych w naszym kraju.

Konflikty obwodnicy z prawem

1. Dolina Rospudy i Puszcza Augustowska to obszar chronionego krajobrazu (Uchwała WRN w Suwałkach w 1989 r.). 
2. Teren doliny Rospudy objęty jest dodatkowo strefą ciszy (rozp. woj. suwalskiego nr 8/91 i 116/92).
3. Dolina rzeki Rospudy i Puszcza Augustowska wpisane zostały do krajowej sieci ekologicznej ECONET jako obszary o znaczeniu krajowym. 
4. Rospuda zaliczana jest (choć jeszcze nie zgłoszona) do obszarów chronionych konwencją RAMSAR o ochronie obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym. 
5. Obwodnica przecina także strefą ochronną jeziora Necko i strefę ochrony uzdrowiskowej uzdrowiska Augustów. 
6. Obwodnica przecina także użytki ekologiczne – torfowiska śródleśne – Siemianowe Bagno i Bagno Kamieniczne. 
7. Tereny sąsiadujące z projektowaną inwestycją posiadają gleby chronione w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
8. Wieś Gatno I i II to obszar krajobrazu kulturowego.
9. Ustawa o ochronie przyrody – art. 36 mówiący o zakazie inwestycji jeśli te nie służą ochronie przyrody
10. Ustawa Prawo ochrony środowiska – dział V traktujący o udziale społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska, dział VI, rozdział 1 i 2 mówiące o postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów oraz postępowaniu w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć;
11. Konwencja z Aarhus o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska ustanowiona w 1998 r. – Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przebiegu drogi ekspresowej S8 narusza art. 6 ust. 4 Konwencji, który zobowiązuje do zapewnienia udziału społeczeństwa na odpowiednio wczesnym etapie, gdy jeszcze wszystkie warianty są możliwe; Zgodnie ze stanowiskiem Komisji Europejskiej wszystkie nowe inwestycje w krajach kandydujących powinny całkowicie odpowiadać normom obowiązującym w Unii Europejskiej.
12. Dyrektywa 79/409/EEC o ochronie dziko żyjących ptaków z 1979 r.-Artykuły 3 i 4 mówiące o konieczności utrzymania i zagospodarowania zgodnie z wymaganiami ekologicznymi siedlisk zagrożonych i wędrownych gatunków ptaków w strefach chronionych i poza nimi (Dyrektywa Ptasia);
13. Dyrektywa 92/43/EEC o ochronie naturalnych siedlisk oraz dziko żyjącej fauny i flory z 1992 r. (Dyrektywa Siedliskowa) – Artykuł 6 mówiący o unikaniu pogarszania stanu siedlisk naturalnych i siedlisk gatunków zwierząt i roślin oraz Appendix 3 – ustanowienie ostoi sieci 
14. Natura 2000 w obszarze doliny rzeki Rospudy oraz na sąsiadującym obszarze leśnym jakim jest Puszcza Augustowska.

Obwodnica – aspekt ekonomiczny

Kolizje planowanej obwodnicy z otoczeniem

Tereny leśne

W wyniku budowy obwodnicy na lewym brzegu doliny Rospudy wycięte zostanie 1725m lasu, na prawym zaś brzegu doliny Rospudy 4825m. Łącznie wycięte zostanie 6550 m lasu (19,66 ha) o 30 m szerokości pasa wycinki. Las przeznaczony pod wycinkę to obręb leśny Szczerba (Leśnictwo Nowinka) i obręb leśny (Leśnictwa Rospuda i Topiłówka)

Tereny rolnicze

Tereny użytkowane rolniczo stanowią ok. 20 % trasy i zagrożone są erozją. Efektem realizacji obwodnicy przerwane zostaną linie zabudowy wsi Gatno II (Poniatowa) i Szczeberka. Po wybudowaniu obwodnicy część gospodarstw zostanie rozdzielona drogą. Na lewym brzegu doliny Rospudy obwodnica przechodzi w rejonie miejscowości Topiłówka i Mazurki. Gospodarstwa te położone są od osi projektowanej drogi w odległości 30 –100m. Tereny sąsiadujące z projektowaną inwestycją posiadają gleby chronione w rozumieniu ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Na pytanie radnych gminy Augustów odnośnie wyłączenia spod upraw 100m pasa wzdłuż drogi ze względu na duże nasycenie roślin spalinami, przedstawiciel Zarządu Dróg tłumaczył – nie uprawianie w tym pasie roślin nie jest nakazem, a jedynie zaleceniem (!).
Urządzenia elektroenergetyczne i telekomunikacyjne 
Przewody napowietrzne wysokiego napięcia przecinają inwestycję w czterech miejscach. Przebudowy wymagać także będzie wiele odcinków linii telekomunikacyjnej podziemnych i wysokościowych w tym także linia międzynarodowa należąca do I kategorii ważności.
r

Społeczeństwo

„Nieświadomość wszystkich skutków lokalizacji obwodnicy połączona z procesem wywłaszczania gruntów pod budowę obwodnicy może wywołać okresową niechęć oraz „agresję” w stosunku do inwestycji i pogorszenie się komfortu psychicznego mieszkańców terenów przyległych” wg. autorów „Raportu oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia …” 
r

Przyroda

Obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych stanowią prawie 80% terenu pod planowaną obwodnicę. Dolina Rospudy stanowi ponadlokalny korytarz ekologiczny, a także łącznik ekologiczny rzeki Rospuda z jeziorem Necko jak i szlak wędrówek zwierzyny. Rospuda to dolina będąca siedliskiem wielu rzadkich, zamierających i cennych gatunków roślin z udokumentowanym złożem torfu. Utwory organiczne sięgają bezpośrednio w miejscu planowanej inwestycji przy rzece głębokości 7 m. Dolina jako dno zarośniętego jeziora zbudowana jest z gruntów piaszczysto-żwirowych. Misę pojezierną wypełniają grunty organiczne – głównie torfy turzycowiskowe oraz trzcinowe i turzycowiskowo – trzcinowe. W części południowej doliny, gdzie obecnie znajduje się koryto rzeki Rospudy występują naprzemianległe grunty organiczne i piaszczyste akumulacji rzeki. Dolina Rospudy przecięta zostanie na ponad 500m szerokości dwunitkową estakadą. Dwa inne jednonitkowe mosty zostaną wybudowane na rzece Szczeberka i Kamienny Bród (Zalewianka). Dolina Szczeberki pełni funkcję lokalnego korytarza ekologicznego łączącego duży kompleks obszarów rolnych i leśnych w spójność hydrograficzną z rzekami – Blizna, Rospuda i jez. Necko pełniąc jednocześnie funkcje nawadniające. Oprócz tego teren jest silnie podmokły z dużą ilością rowów melioracyjnych. Naruszeniu lub całkowitemu zanikowi ulec może jedyne w Polsce stanowisko miodokwiatu krzyżowego rośliny objętej ochroną całkowitą (będącej także symbolem kampanii o uratowanie Rospudy). Wydawałoby się, że Ministerstwo Środowiska, Główny Konserwator Przyrody, Wojewódzki Konserwator Przyrody w Białymstoku czy też Wojewódzka Komisja Ochrony Przyrody (czyli służby zajmujące się zawodowo ochroną przyrody, finansowane z naszych podatników pieniędzy) powinny przejmować się tym, że w niedługim czasie wyginie bezpowrotnie jeden z gatunków storczyków w kraju i zniszczona zostanie jedna z najbardziej naturalnych rzek w Polsce. Jednak nic takiego niema miejsca -wszystkie te gremia nie zrobiły nic by pomóc zachowaniu doliny.

Działanie władz Augustowa

Władze Augustowa zainicjowały Społeczny Komitet Wspierania Budowy Obwodnicy, który korzystając z wszelkich możliwych środków promuje ideę budowy obwodnicy przez Rospudę. W swej akcji propagandowej bazują jednak na kłamstwach a także na niewiedzy i braku orientacji lokalnej społeczności. Ekolodzy nigdy nie negowali samej idei budowy obwodnicy. Kwestionują jedynie wdrażany obecnie wariant przebiegu (wariant IV). Przedstawianie obrońców przyrody jako wrogów obwodnicy i co za tym idzie ludzi nieczułych na los, dręczonych spalinami TIR-ów, mieszkańców Augustowa jest nieporozumieniem. Ataki pod adresem ekologów władze próbują usprawiedliwiać tym, że gdyby proponowano inny przebieg trasy, to i tak znaleźliby się jacyś przyrodnicy protestujący z powodu zniszczenia innej „stokrotki”.

Społeczny Komitet przeprowadził akcję zbierania podpisów pod petycją o jak najszybsze rozpoczęcie budowy obwodnicy. Te zebrane 4000 podpisów – jak słusznie zauważył dziennikarz jednej z lokalnych gazet – to miara sukcesu uzyskanego dzięki oszukańczym zabiegom. Zbierając podpisy nie poinformowano nikogo, że istnieje inny możliwy do realizacji wariant przebiegu trasy i co ważne wariant bezpieczny dla doliny. Władze wciąż idą w zaparte, nie dopuszczając nawet myśli o zmianie przebiegu planowanej obwodnicy. Nie chcą negocjować z przyrodnikami i ekologami uważając, że wiedzą najlepiej jakie rozwiązanie jest w tym przypadku najlepsze.